 |
| Lameck Bugohe |
 |
| Mwenyekiti wa United Democratic Party John Cheyo akizungumza katika maziko ya Lameck Bugohe |
 |
| Picha ya kushora ya Waasisi wa TANU |
 |
| Lameck Bugohe wakati wa uhai wake
Ijue Historia ya Kweli ya Kuasisiwa
kwa TANU
Mohamed Said
Wasisi wa TANU tarehe 7 Julai 1954
 Lameck Bugohe amefariki dunia tarehe 30 Aprili 2015 na amezikwa kimya kimya. Hakupata mazishi yanayomstahiki mzalendo aliyepigania uhuru na kuwa mmoja wa wazalendo 17 walioasisi TANU mwaka 1954. Mwaka wa 2010 Mzee Bugohe aliandika makala katika gazeti la Nipashe akilalamika kwa kupuuzwa kwa historia ya waasisi wa TANU. Kufuatia makala hii nilimuunga mkono na nikaandika makala hiyo hapo chini:
Nimesoma makala kuhusu Mzee Lameck Makaranga Bogohe (Nipashe Julai 7, 2010)
iliyoandikwa na Denis Maringo ambae ametambilishwa kama Mwanahistoria na
Mwanasheria kitaaluma na ni Mkurugenzi wa Kituo cha Haki na Demokrasia - Centre
for Justice and Democracy (CJD).
Inaelekea nia ya
makala hiyo ilikuwa kuwakumbusha wananchi historia ya kuasisiwa kwa TANU na waasisi
wake hasa kwa kuwa tulikuwa katika sikukuu ya saba saba ambapo tunakumbuka siku
TANU chama kilichopigania uhuru wa Tanganyika kilipoanzishwa tarehe 7 Julai
1954. Ajabu ni kuwa katika vitu vinavyostaajabisha sana ni kupuuzwa kwa
historia hii iliyotukuka ya kudai uhuru wa Tanganyika pamoja na kupuuzwa kwa
wazalendo walijitolea muhanga wakati ule kuhakikisha kuwa Tanganyika
inajikwamua kutoka katika makucha ya ukoloni wa Waingereza. Mzee Bogohe
analalamika kwa kusema kuwa “…katika vitabu kila Tanu iandikwapo ni Mwalimu
Nyerere.” Kwa hakika Mzee Bogohe si wa kwanza kuliona hili hata mie kuna wakati
hili jambo lilikuwa likinistaajabisha sana hata nikafikia kuona kuwa labda CCM
chama kilichokuja baada ya TANU hawajipendi na hawawapendi mashujaa wao lakini
nikajagundua kuwa si kama hawajipendi ila hawapendi historia ya wazalendo
wengine wanapenda historia ya Julius Nyerere peke yake na atajwe pweke bila ya
kumuhusisha na yeyote yule.
Mzee Bogohe amesema
mengi kuhusu udhaifu huu lakini mie sitanukuu moja baada ya jingine katika
masikitiko yake ila nitazungumza kwa ujumla tu na kujaribu kusahihisha yale
ambayo nimeona labda kwa uzee, siku kuwa nyingi kupita na kwa kukosa nyaraka
halisi za rejea za historia ya kuanzishwa kwa TANU kuna mengi mzee wetu
ameyasahau au ameyakosea kwa tarehe na maudhui yenyewe katika matokeo
yaliyopelekea kuundwa kwa African Association mwaka 1929 na katika kuigeuza
African Association kuwa Tanganyika African Association (TAA) mwaka 1948 na
mwishowe kuundwa kwa TANU 1954. Katika maelezo hayo nitaelezea vilevile
harakati zilizokuwapo pale New Street Makao Makuu ya TAA wakati wazalendo
viongozi wa TAA kati ya 1950 – 1953 walipokuwa wanapanga mikakati ya kuunda
TANU. Wakati huo ni ukweli usiopingika kuwa hakuna kati yao ukimtoa Hamza Mwapachu
na Joseph Kasella Bantu aliyekuwa amemsikia Julius Nyerere.
Imethibitika hivi
sasa kuwa Nyerere hakupendezewa na historia ya kweli ya kudai uhuru wa
Tanganyika ambayo ilianza miaka mingi nyuma kabla yake kiasi cha takriban nusu
karne. Historia ya African Association (baadae chama kikaja kujulikana kama
Tanganyika African Association - TAA) chama kilichokuja kuunda TANU 1954
inaanza katikati ya miaka ya 1920 na kinara wa harakati hizo alikuwa Kleist
Sykes (1894 - 1949) baba yao marehemu Abdulwahid (1924 – 1968), Ally na Abbas
Sykes. Kumbukumbu za Kleist zinaonyesha kuwa alitiwa hamasa za kuanzisha
African Association na Dr Dr James Kwegyir Aggrey kutoka Ghana aliyekuja
kutembelea Tanganyika mwaka wa 1924. Kleist alikuwa Mwafrika msomi katika kiwango
cha enzi zile akizungumza Kiingereza na Kijerumani. Dr Aggrey katika mazungumzo
na viongozi wa Dar es Salaam Waafrika akiwamo Kleist Sykes aliwashauri viongozi
wale kuwa ili kupata maendeleo haraka itakuwa busara kwa wao kama Waafrika kuwa
na chama chao kitakachowajumuisha Waafrika wote. Ilimchukua Kleist na wenzake
miaka mitano hadi kufikia kusajili African Association mwaka 1929 Kleist akiwa
katibu mwanzilishi na Mzee Bin Sudi akiwa rais wake. Viongozi hawa baada ya
kuasisi African Association wakaasisi chama kingine Al Jamiatul Islamiyya fi
Tanganyika mwaka 1933. Mingi ya mikutano ya kuanzisha African Association
ikifanyika nyumba moja Mtaa wa Magila Mission Quarters, nyumba hii baadae
ilikujanunuliwa na John Rupia. Hii nyumba bado ipo hadi leo. Wanahistoria bado
wananafasi ya kwenda izuru nyumba hii kabla haijavunjwa na kujengwa ghorofa.
Historia ya TANU
ukiitaka kwa undani inaanza miaka hii 1929 na mwanzoni mwa 1930. Sasa
kupitia vyama hivi viwili viongozi wake wakajenga majengo mawili, moja ni hiyo
nyumba ambayo hadi leo ipo ambayo yalikuwa makao makuu ya African Association
Mtaa wa New Street. Jengo hili lipo na lilikuja kufunguliwa na Gavana Ronald
Cameroon mwaka 1933. Bwana Ally Sykes ana picha ambayo inaonyesha sherehe za
ufunguzi wa jengo hilo ikimwonyesha baba yake, Gavana Cameroon, Mwalimu Mdachi
Shariffu, Machado Plantan na viongozi wengine wa African Association. Hii ndiyo
nyumba iliyokuja kuasisiwa TANU mwaka 1954. Marehemu Abdulwahid Sykes katika
kumbukumbu zake anasema yeye alikuwa akifuatana na baba yake kila siku za
Jumapili pale New Street na akimuona baba yake na viongozi wenzake wakijenga
nyumba ile kwa kujitolea. Jengo la pili ni hilo ambalo sasa ni shule ya Msingi
ya Lumumba ambapo zamani ilikuwa makao makuu ya Al Jamiatuli Islamiyya na vilevile
ilikuwa Al Jamiatul Islamiyya Muslim School. Viongozi wa mwanzao na wanachama
wa awali wa TANU walitokana na vyama hivyo viwili. Taarifa hizo zote na
kumbukumbu nyingine za harakati za siasa katika Tanganyika zipo mpaka leo
katika hifadhi ya familia ya akina Sykes. Mwandishi wa makala hii zilimsaidia
sana katika kuandika kitabu, The Life and Times of Abdulwahid Sykes
1924 -1968 The Untold Story of the Muslim Struggle Against British Colonialism
in Tanganyika kitabu kilichochapwa London mwaka 1998 na tafasiri yake
ya Kiswahili kuchapwa na Phoenix Publishers, Nairobi mwaka wa 2002.
Historia hii ya TANU
kama ilivyo hapo juu ilikuja kuandikwa na Abdulwahid Sykes na Dr Wilbert Kleruu
mwanzoni mwa miaka ya 1960 kwa ushauri wa Mwalimu Nyerere, Mwalimu Kihere na
Dossa Aziz. Inasemekana historia ile kama alivyokuwa akiandika marehemu
Abdulwahid Sykes ikawa kama inamtia unyonge kidogo Nyerere. Inasemekana Nyerere
hakuipenda historia ile. Kwa hakika historia hii ambayo yeye hayumo hakuipenda
kabisa na ikabidi mradi huo wa kuandika historia hiyo ufe kabla ya kazi
kukamilika. Abdulwahid Sykes
akajitoa katika kazi hiyo akamuuacha Dr Kleruu yeye aendeleenayo. Kleruu
alimaliza kazi hiyo kwa namna inavyosemekana alivyoelekezwa na Nyerere lakini
mswada ukabaki pale Makao Makuu ya TANU bila kuchapwa kwa muda mrefu.
Inasemekana mswada uliibiwa na ukajachapwa kitabu bila ya ridhaa ya TANU. Hata
hivyo haijulikani nyaraka zile za mwanzo kama zilivyoandikwa na Abdulwahid
Sykes ziko wapi kwa sasa kwani juhudi za mwandishi kuzipata katika
maktaba ya CCM Dodoma ziligonga mwamba.
Baada ya wizi huo TANU ikaunda jopo la wataalamu wake ambalo lilikaa kitako
na kuandika historia ya TANU na kitabu kikachapwa (Historia ya Chama
Cha TANU 1954-1977, Dar es Salaam, Kivukoni Ideological College,
1981). Kitabu hiki kilipotoka wengi hasa sie wazaliwa wa Dar es Salaam
kikatustaajabisha kwani kwa kweli kilikuwa kitu kingine, ile haikuwa historia
ya TANU na haitakujakuwa. Kwa uchache unaweza kusema ilikuwa historia yake
Nyerere kuanzia mwaka wa 1954 na hata hivyo ilikuwa ikichagua nini la kuandika
jina gani la kutaja na lipi la kukwepa. Kwa nini nasema kukwepa? Kitabu kizima
hakuna hata sehemu moja ambako waasisi wa siasa za Tanganyika - ukoo wa akina
Sykes ulipotajwa. Huwezi kuandika historia ya Nyerere ukaacha kuwataja watu
hawa na wazalendo wa Dar es Salaam waliomtia katika siasa za TAA na TANU watu
kama Mwinjuma Mwinyikambi, Jumbe Tambaza, Mshume Kiyate, Iddi Tosiri na ndugu
yake Iddi Faizi na kaka yao Sheikh Mohamed Ramia wa Bagamoyo, Mufti Sheikh
Hassan bin Amir, Sheikh Suleiman Takadir, Dossa Aziz, Hamza Mwapachu, Clement
Mtamila, Dr Michael Lugazia, John Rupia, Dr Vedasto Kyaruzi, Dr Luciano
Tsere, Dome Budohi, Dennis Phombeah, Zuberi Mtemvu, Ali Mwinyi Tambwe, Tatu
binti Mzee, Titi Mohamed, Asha Ngoma na majina kwa kweli ni mengi ukisema
uyataje hutoweza kuyamaliza kwa ukamilifu wake. (Titi Mohamed amehutubia
mkutano wa TANU miezi michache baada ya kuundwa kwa TANU pale Mnazi Mmoja
hamjui Nyerere wala hajaona sura yake inafananaje). Ikawa sasa historia
hii ya ukwepaji baadhi ya majina ya wazalendo Mwalimu akaipenda na ndiyo ikawa
historia rasmi inayokubalika ya TANU na harakati za kudai uhuru hadi leo.
Katika hali kama hii ndipo ikawa watu kama Mzee Bogohe lau kama walikuwa na
mchango wao katika siasa za kudai uhuru wa Tanganyika wakawa wamewekwa pembeni
hawatajwi anatajwa Nyerere peke yake. Itoshe kumaliza kipengele hiki kwa kusema
kuwa katika chaguzi za siasa za kusisimua katika historia ya Tanganyika ni ule
uchaguzi wa TAA wa 1953 wakati Nyerere alipogombea nafasi ya urais wa TAA dhidi
ya rais wake aliyekuwa anamaliza kipindi chake Abdulwahid Sykes pale katika
ukumbi wa Arnatouglo tarehe 17 April 1953. Kukutana kwa Abdulwahid Sykes na
Nyerere mwaka wa 1952 na siri za harakati alizozikuta Nyerere kwa Abdulwahid
Sykes ni kisa cha kumsisimua mtafiti yeyote wa historia. Mama Maria Nyerere
lazima atakuwa na kumbukumbu hizi za wao na akina Sykes pale mtaa wa Kipata
nyumbani kwa Ally Sykes na Aggrey Street nyumbani kwa Abdulwahid Sykes na pilka
pilika za hatari za kuwakwepa makachero wa Special Branch wakiongozwa na Amri
Kweyamba na vijana wake. (Amri Kweyamba alidumu katika kazi hiyo hata baada ya
uhuru lakini sasa akiitumikia serikali ya TANU na Nyerere siyo ile ya Gavana
Edward Twining). Pale Kipata ndipo Ally Sykes alipokuwa ameficha mashine ya
kudurufu ambayo alikuwa akichapa makala za siri (Waingereza wakiziita za
uchochezi) kuhamasisha Waafrika dhidi ya ukoloni. Shajara za Abdulwahid Sykes
za kipindi hiki (1950 - 1954) ameziandika kwa hati mkato na inasikitisha kuwa
hadi leo akina Sykes hawajataka kuzitoa kwa watafiti zisomwe kwa faida ya
historia ya nchi yetu na kizazi kijacho.
Wazee wengi wa Dar es Salaam na wengi wao weshatangulia mbele ya haki
wanafahamu fika kuwa kama unataka kumpa sifa mtu mmoja kwa kuanzisha TANU basi
hatakuwa Nyerere sifa hiyo ni ya marehemu Abdulwahid Sykes ambae katika uongozi
wake kuanzia 1950 hadi 1953 ndipo aliposhughulikia katiba ya TANU na kuleta
mbinu mpya ya kupambana na Waingereza kiasi cha kuwa baada ya majalada ya
Kiingereza kule London kuwekwa wazi (baada ya kupita miaka 50) taarifa za siri
za kikachero za Special Branch zinaonyesha kuwa Abdulwahid walimchukulia kama
mtu ”hatari.” Alikuwa hatari kwa kuwa ndani ya TAA katika miaka ya mwanzo ya
1950 Abdulwahid akiwa ndiye rais TAA ilikuwa na uhusiano na harakati za Mau Mau
chini ya akina Kenyatta na Bildad Kaggia huko Kenya na Kenneth Kaunda toka Northern
Rhodesia. Itoshe tu kusema mwaka 1950 Abdulwahid Sykes alifanya mkutano wa siri
na viongozi wa KAU Nairobi wakiwemo Kenyatta mwenyewe, Kaggia, Kungu Karumba na
wengine nia ikiwa ni kuunganisha nguvu za Tanganyika na Kenya katika kuupiga
vita ukoloni. Kisa cha Ally Sykes na Kenneth Kaunda ni kisa kingine cha
kusisimua sana. Baada ya kuwasiliana na Kaunda mwaka 1953 na Kaunda kumwalika
Ally Sykes na Dennis Phombeah katika mkutano wa wanaharakati wa ukombozi kusini
ya Afrika uliokuwa ufanyike Lusaka Ally Sykes na Dennis Phombeah waliishia
mbaroni mjini Salisbury Southern Rhodesia. Hizi ndizo zilikuwa harakati za TAA
pale Makao Makuu na hawa ndiyo walikuwa viongozi walokuja iasisi TANU.
Niongeze kidogo kwa kusema kuwa na hili suala la katiba ya TANU wala si
kitu cha kukipigia sana kelele kwani walichofanya viongozi wa TAA ilikuwa
kunakili katiba ya Convention Peoples Party (CPP) chama alichokianzisha Kwame
Nkrumah. Mahali palipoandikwa CPP viongozi wa TAA waliweka TANU. Kwa hakika
kama kuna kitu cha kujivunia katika maandiko yaliowahi kuandikwa na TAA basi ni
ile memorandum ya TAA Political Subcommittee iliyotayarishwa mwaka 1950 na
uongozi wa TAA na kusainiwa na viongozi hawa wafuatao: Abdulwahid Sykes, Sheikh
Hassan bin Amir kama Mufti wa Tanganyika na Zanzibar; Dr Vedasto Kyaruzi, Hamza
Mwapachu, Said Chaurembo, John Rupia na Stephen Mhando. Waraka huu ndiyo
Nyerere alikwendanao Umoja wa Mataifa mwezi Machi mwaka wa 1955 na kuusoma
mbele ya Baraza la Udhamini. Hiki ndicho kitu cha kuringia na kujivunia si hiyo
katiba ya TANU waliyonyambua toka kwa Nkrumah. Inasemekana hatima iliyoikumba
ile kazi ya historia iliyoandikwa na Abdulwahid Sykes kuibiwa pale Makao Makuu
ya TANU imeikumba na nyaraka hii muhimu ya kihistoria iliyotayarishwa mwaka
1950 na viongozi wa TAA. Haishangazi leo ukisikia baadhi ya viongozi
wakiikashifu TAA wakinadi kinywa kipana na bila ya soni ati TAA hakikuwa chama
cha siasa bali kilikuwa chama cha starehe.
Mzee Bogohe anasema jina la TANU kalitoa yeye na anataka atambulike kwa hilo,
sawa. Wangapi leo wanajua kuwa kadi za TANU za kwanza 1000 alizitengeneza Ally
Sykes na akazilipia kutoka mfukoni kwake binafsi? Wangapi leo wanajua kuwa kadi
ya Nyerere ya TANU ni namba 1 na imetiwa saini na Ally Sykes? Wangapi wanajua
kadi namba 2 ya TANU ni ya Ally Sykes mwenyewe na namba 3 ni ya kaka yake
Abdulwahid Sykes? Vipi kaka mtu apate kadi namba 3 na mdogo namba 2 ikiwa
utamaduni wa Kiafirika na adabu zetu ni kumtanguliza mkubwa mbele? Majibu yapo
na ndiyo yanayokoleza utamu wa historia ya kweli ya TANU. Kinyume cha hapo
utapambana na historia ya kubuni na kitu cha kubuni au kisichokuwa na ithibati
siku zote huwezi kukitegemea kujenga hoja thabiti.
Hapa si mahali pale kuyaeleza yote hayo. Bwana Ally Sykes yu hai na
wanahistoria waende wakamhoji watapata faida kubwa. Sasa na tujiulize, lipi
kubwa. Kutoa jina la TANU au kukianzisha chama chenyewe cha TANU? Historia
imeshuhudia kuwa hadi anaingia kaburini marehemu Abdulwahid Sykes hakupata
kukumbusha kuwa TANU chanzo chake ni baba yake au kuwa yeye ndiye aliyemweka
Nyerere katika uongozi wa TAA na mwishowe TANU. Msisitizo ni kuwa hadi marehemu
Abdulwahid Sykes anaingia kaburini 1968 hakupata kujinasibu kwa kuanzisha TANU
wala kusema kuwa alikuwa yeye ndiye aliyempa Nyerere nafasi ya uongozi kwanza
katika TAA 1953 na kisha 1954 katika TANU. Abdulwahid Sykes kwa waliomjua
wanasena alikuwa mtu muungwana sana. Juu ya hayo yote alofanya ukiondoa kuwa
alikuwa kati ya wafadhili wanne wa awali wa TANU wengineo wakiwa mdogo wake,
Ally, John Rupia na Dossa Aziz hawa wote wametolewa katika kumbukumbu za
historia ya TANU. Ukikisoma kitabu cha historia ya TANU kilichoandikwa na
Kivukoni College hili utaliona dhahiri.
Tumalize kisa chetu. Yapo makosa kidogo katika simulizi ya Mzee Bogohe bila
shaka ni kwa sababu ya miaka mingi kupita. Mzee Bogohe anasema kuwa Mhasibu
Mkuu wa kwanza wa TANU alikuwa Julius Mwasanyangi. Ukweli ni kuwa mweka hazina
wa kwanza wa TANU alikuwa Iddi Faizi Mafongo aliyekuwa mhasibu vilevile wa Al
Jamiatul Islamiyya. Iddi Faizi Mafongo ndiye aliyekuwa na jukumu la kukusanya
fedha za safari ya Nyerere kwenda Umoja wa Mataifa mwezi Machi 1955. Katika
nafasi yake ya kuwa mweka hazina wa vyama hivyo viwili Iddi Faizi alitoa fedha
katika hazina ya za Al Jamiatul Islamiyya na kuzitia katika mfuko wa TANU ili
kufanikisha safari ile. Iddi Faizi ana historia nzuri sana na ni jukumu lao
sasa wanahistoria kuzitafuta habari zake. Iddi Faizi, Sheikh Suleiman Takadir
na Nyerere ndio waliotembea Jimbo la Mashariki mwaka 1958 kuwahamasisha wana
-TANU wasisuse kuingia katika Uchaguzi wa Kura Tatu.
Iwe itakavyokuwa nyaraka za historia zinaonyesha kuwa alotoa jina la TANU
alikuwa marehemu Abdulwahid Sykes na jina hilo alilitoa Kalieni Camp India
mkesha wa Christmas mwaka 1945 akiwa askari wa 6 Batallion, Burma Infantry
katika King’s African Rifles (KAR) wakati wa Vita Kuu ya Pili. Kalieni Camp
ndipo askari wa KAR walipokuwa wamekusanywa wakisubiri kurudishwa makwao baada
ya kumalizika vita. Ukienda katika shajara yake ya mwaka huo taarifa hizi
utazikuta. Juu haya hilo haliondoi ukweli kuwa huenda na Mzee Bogohe na yeye
vilevile alikuwa na wazo la kuanzisha chama cha siasa hata kama si kile
cha TANU. Ala kuli hali muhimu ni kwa wanahistoria kuwatafuta wazee hawa
na kupokea hazina ambayo si muda mrefu itatoweka.Wangapi leo wanajua kuwa ni
Hamza Mwapachu na Abdulwahid Sykes ndiyo waliomsukuma Nyerere katika ulingo wa
siasa? Au wangapi wanajua historia ya madaktari watano – Dr. Vedasto Kyaruzi,
Dr Joseph Mutahangarwa, Dr Wlibard Mwanjisi, Dr Michael Lugazia na Dr Luciano
Tsere na mchango wao katika kusukuma mbele harakati za TAA kati ya
1948 – 1950?
Kwa kumaliza napenda kumuuliza msomaji wangu kuwa je, haishangazi kuwa
historia ya kutukuka kama hii ya wazalendo na mashujaa wetu leo imetupwa na
haipewi thamani? Kama inashangaza je, haiwi vyema tukajiuliza kwa nini
imekuwa hivi? Ni nini viongozi wetu wanachokiogopa katika kuwaenzi mashujaa wa
uhuru wa Tanganyika? Je ndiyo tuchukulie kuwa Tanzania ni nchi isiyokuwa na
mashujaa wake? Wasomaji hamkubaliani nami kuwa kuna haja kubwa sana ya kuandika
upya historia ya uhuru wa Tanganyika na kuwaenzi wale wote waliotoa mchango
katika vita vya uhuru? Kwa kumaliza makala haya namshukuru Mzee Lameck Bogohe
kwa kufunua kinywa na kutueleza yale anayoyajua katika kuanzishwa kwa TANU na
kuonyesha kidole kwa yale ambayo ameyaona yanapotosha historia hiyo. Nitafurahi
sana Insha Allah kama watajitokeza wengine na kuandika wanayoyajua kuhusu
mashujaa wetu wa uhuru ambazo habari zao hazijulikani na wengi. Je hapana haja
ya kuiuliza CCM hivi hadi lini wataiacha historia yao inapotoshwa na kupotea?
Mohamed Said
8th Julai 2010
mohamedsaidsalum@yahoo.com
Ukipenda kusoma zaidi ingia:
http://www.jamiiforums.com/jukwaa-la-historia/543213-tumkumbuke-muasisi-wa-tanu-lameck-bugohe.html
|
No comments:
Post a Comment