MWINJUMA MWINYIKAMBI NA ALHAJ ABDALLAH TAMBAZA

Mzizima na Watu Wake

Mzee Mwinjuma Mwinyikambi

Na Alhaji Abdallah Tambaza

Kushoto Mwinjuma Mwinyikambi, Makisi Mbwana Julius Nyerere na Mshume Kiyate
Uchaguzi wa Rais 1962

KAMWE huwezi kuwa umeikamilisha kuiandika vizuri historia ya nchi yetu kama utashindwa  kuutambua mchango wa Mzee Mwinjuma Mwinyikambi, alioutoa kabla na baada ya kupatikana kwa uhuru wa Tanganyika kutoka katika madhila ya minyororo ya ukoloni.  

Mzee Mwinyikambi aliyeishi maeneo ya Kinondoni, jijini Dar es Salaam, alishirikiana vyema na waasisi wengine wa taifa hili - wale wa mwanzoni kabisa - wakaanzisha harakati za kumkomboa Mwafrika kutoka makuchani mwa watawala wa Kizungu waliokuwa wametutupa sisi weusi nchini mwetu, kwenye daraja la mwisho katika utoaji huduma kama vile makazi, elimu, afya na ajira.

Bahati mbaya sana historia yetu bado haijaelezwa ipasavyo ili  iweze kumfanya mwananchi wa leo apate hisia; nini hasa kiliwasukuma wazee wetu huko nyuma hata wakaamua kupambana na Mzungu Mwingereza, aliyekuwa na nyenzo na uwezo mkubwa sana duniani (majeshi ya kivita kwenye nchi mbalimbali, na sauti kubwa kwenye Umoja wa Mataifa) mpaka akasalimu amri na kutupatia nchi yetu.

Kutawaliwa katika nchi hii, maana yake ilikuwa ni kwamba, wazawa au wazalendo hatukuheshimika kabisa kama watu na hivyo kutakiwa kuishi chini ya Wazungu (daraja la kwanza); Wahindi (daraja la pili); Waarabu (daraja la tatu); na mwisho ni sisi tukawa tupo tupo tu huko mkiani. 

Hapa kwetu Dar, maeneo ya kuishi yalitengwa kwamba Wazungu wao wataishi Oysterbay (sasa kunaitwa Masaki), nyumba zao zikiwa zenye kupendeza, mbele ni mandhari ya Bahari ya Hindi na barabara zote zikiwa na lami. Huko, mtu mweusi hukutakiwa kuonekana unatembea hivi hivi; ila uwe mtumishi (mpishi, dobi, au mtunza bustani) wa ndani majumbani humo.

Wahindi, wao waliletwa makhsusi kutoka kwao India kuja kuwasaidia Wazungu katika kutawala. Kazi zote za ofisini zenye kuhitaji elimu zilifanywa na Wahindi - hali hiyo iliwafanya wawe na kiburi na ubaguzi kama wakoloni wenyewe.

Wao walipewa maeneo ya Upanga na Kisutu Uhindini kabla hujafika kule mjini maeneo ya Posta.

Nyumba zao zilikuwa za gorofa tupu pale Upanga na Uhindini, hasa wakihofia usalama wao kutoka watu weusi. Waafrika hawakuruhusiwa kuishi huko hata kama walikuwa na uwezo wa kumudu gharama zake.

Kisheria tulitakiwa kuonekana maeneo ya Wahindi kwa sababu maalumu kama vile kupeleka huduma za kibiashara au uwe mtumishi wa ndani; na inapotimu saa 12 jioni isikukute kwa mfano uko maeneo ya Mtaa wa Jamhuri (Ring Street)  au Libya unaelekea mbele - utakamatwa na kuulizwa,’’We! Unakwenda wapi!’’

Hizo biashara za mbogamboga na matunda utakazopeleka huruhusiwi kuzipeleka juu gorofani bali zitavutwa na kamba kikapuni ziende juu na pesa kutiwa humo au udondoshewe chini uondoke zako ‘mshenzi mmoja’ -  wenyewe wakitwita ‘golo’.

Sisi wenyeji tulitakiwa tukae ‘ovyo ovyo tu’ maeneo ya Kisutu, Gerezani, Mission Quarters, Kariakoo, Ilala, Buguruni na Magomeni kwenye nyumba ambazo zilikuwa duni kwelikweli.

Kwa mfano, pamoja na umaarufu wake, eneo lote la Kariakoo halikuwa na nyumba hata moja ya matofali. Nyumba zilijengwa kwa miti na udongo, na kuezekwa makuti na madebe kwa wenye uwezo kidogo. Hakukuwa na nyumba hata moja yenye mabati (hata ya geji ya chini) na matofali kama ambavyo tunaishi sasa.

Umeme hatukuwa nao; ni vibatari na taa za chemli kwa wenye uwezo kidogo. Vyoo vyetu ni vya shimo na juu viwazi; mlangoni ni gunia au kimkeka kibovu - mji mzima.

Nyumba hizo zilikuwa na vidirisha vidogo kama matundu ya ndege hivi. Upepo haupiti kwa nafasi na mbu ni halali yako. Msomaji, hii sio natia chumvi bali hali Kariakoo ilikuwa hivyo.

Nyumba za kwanza za gorofa kujengwa Kariakoo kabla uhuru ni ile iliyo mkabala na Msimbazi Polisi iliyojengwa na Hakimu maarufu wakati huo Mzee Said Chaurembo, na nyengine iko pale mtaa wa Nyamwezi kona na Mtaa wa Faru, iliyojengwa na Hakimu mwengine Nassor Kiruka (sasa inamilikiwa na familia ya Marehemu Mzee Yussuf Masha). Nyuma hii ilikuja ikawa ofisi ya African National Congress chama cha Zuberi Mtemvu.

Kwenye Elimu na Afya; huko ndio usiseme kabisa. Ulikuwa ni ubaguzi mtupu. Amini usiamini msomaji, lakini Dar es Salaam nzima kulikuwa na shule moja tu ya msingi iliyopo pale Mchikichini mpaka leo. Masomo hapo mwisho ni darasa la nne ili wapatikane watu wachache waweze kusaidia katika kuhesabu magunia na mizigo bandarini na kwenye magodauni kule Pugu Road na  Chang’ombe. Basi kama nafasi zimejaa itakubidi usubiri mwakani tena.

Mtoto akifaulu pale Mchikichini, huhamia shule ya kati Kitchwele (sasa Uhuru Mchanganyiko) na kusoma mpaka darasa la nane.

Haikujengwa shule nyingine tena kwa ajili ya mtu mweusi mpaka pale mwaka 1957 ilipofunguliwa Mnazi Mmoja Primary School kwa heshima ya Binti Mfalme Princess Margareth, alipotembelea nchini.

Hakukuwa na sekondari hata moja jijini hapa kwa ajili ya Waafrika. Waafrika wachache sana waliotakiwa, walipelekwa Mzumbe na Tabora kwenda kusoma mpaka darasa la 10 tu. Hakukuwa na chuo kikuu wala chuo cha namna hiyo - labda unesi na ualimu.

Wakati hali ikiwa hivyo kwetu, Wahindi kila kabila, walitengewa shule zao. Pale yalipo Makuu ya Jeshi Upanga ile ilikuwa Shule ya Msingi Upanga (kwa Wahindi tu); ilikuwapo ya Ismailia H.H. The Aga Khan; Mtendeni, Kisarawe, Anjuman na Sikh kwa ajili ya Masingasinga pale Mnazi Mmoja mkabala na Uwanja wa michezo wa Jakaya Kikwete.

Msomaji Dar es Salaam yote haikuwa na shule ya sekondari hata moja kwa Waafrika. Wahindi, pamoja na walizojenga wenyewe, lakini serikali pia iliwajengea za ziada kwa gharama za nchi. Mfano Shule ya Jangwani Girls, ilikuwa ya serikali ikijulikana kama Government Asian Girls Secondary School; na Azania ilikuwa ya serikali wakisoma watoto wa Kihindi wanaume (Government Asian Boys Secondary School).  St. Xavir’s Secondary, ni ile Kibasila ya sasa. Hii ilijengwa na Kanisa Katoliki kwa ajili ya watoto wa Kigoa ambao ni Wakatoliki na Wazungu wakawa wanasoma pale Saint Joseph’s Convent, Forodhani wakichanganyika na Magoa pia.

Katika Afya hali ndio usiseme. Hakukuwa na hospitali ya kulaza kama vile Muhimbili ya sasa. Kilikuwapo kijihospitali kidogo kilichojengwa na mkazi wa Bagamoyo, Sewa Haji aliyejitolea kusaidia masikini watu pale karibu na Kituo cha Polisi kati jijini. Sasa jiulize watu walikuwa wakijifungulia wapi; ni nyumbani na ukizidiwa ni kufa tu mama na mtoto! Vifo vilikuwa vingi sana na katika umri mdogo kabisa.

Nchi nzima hakukuwa na mtu anaitwa Dk au professa wa uchumi, biashara, au wa tiba. Tulikuwa na wadunga sindano tu ambao tukiwaita madaktari kwa ubwege wetu.

Hali kama hiyo iliwasononesha sana wazee akina Mwinjuma Mwinyikambi wakajitolea mali zao na kuhatarisha maisha yao mbele ya Mzungu ili waunde chama cha kuleta mageuzi hapa. Mzee Mwinyikambi alimiliki majumba jijini na shamba lote lile kubwa unaloliona kuanzia barabara ya Kawawa mpaka Kijitonyama hivi lilikuwa la kwake.

Alikuwamo katika AA, TAA na baadaye TANU na wenziwe wakiwa kama vile chama ni mali yao na Nyerere ni karani mfanyakazi tu.

Ndivyo ilivyokuwa hivyo, kwa sababu katika kipindi hicho Nyerere alikuwa anaripoti na kupokea maelekezo kutoka kwa kundi lile la wafadhili wa chama pale mwanzoni. Hawa ndio waliokuwa wakitoa pesa zote za uendeshaji maana mwanzoni chama hakikuwa na watu wengi hivyo. Wapo waliojitolea nyumba zao kuwa ofisi za chama; wapo waliouza nyumba zao na kupeleka pesa kwenye ukombozi n.k.

Sasa msomaji ngoja nikwambie Mzee Mwinyikambi alifanya nini kwa furaha yake pale uhuru ulipopatikana:

“Shamba langu lote nalitoa kwa chama cha ‘tano’ (Tanu ilitamkwa Tano wakati huo) kama zawadi ili zijengwe nyumba za kisasa wapate kujipongeza na kuishi vizuri watu wetu,” alisema mzee Mwinjuma kwa furaha.’’

Kufanya kwake hivyo kuliiondolea familia yake haki ya urithi mkubwa sana ambao leo pengine wangekuwa matajiri wakubwa.

Sasa tujiulize ni nani hasa katika sisi watu wa kileo tunaweza kujitolea kwa kiwango hiki? Je, mzee huyu na wenziwe wengine hawastahili kuenziwa na kutajwa ndani ya historia yetu?

Hebu tuzinduke, tuache jeuri na wizi wa fadhila kwa kulazimisha historia kuanzia na kumalizikia ujio wa hayati Mwalimu Julius Nyerere peke yake kwani katu kidole kimoja hakivunji chawa!

Simu: 0715 808 864

atambaza@yahoo.com